بسم الله الرّحمن الرّحیم
یکی از چالش های فقاهت امروز، نحوه مواجهه با موضوعات مستحدثه و جدید است. بانک، بورس، تلقیح مصنوعی، واکسن، هوش مصنوعی، کنترل جمعیت، پول های جدید و.... از جمله ی موضوعاتی هستند که تحت عنوان مسائل مستحدثه در حوزه علمیه بررسی می شوند و با دریافت امضای حوزه های علمیه منشاء پیدایش چالش های بزرگی برای جامعه اسلامی می شوند! در فرآیند بررسی و امضای این موضوعات در درس های خارج، از مفاهیمی مانند: ما لا نص فیه و رجوع حداکثری به اصول عملیه، حجیت قول خبره و... استفاده می شود. قبل از تبیین تفصیلی شیوه مدرسه فقهی هدایت در بررسی این موضوعات، دونکته مهم را تذکر می دهم:
نکته اول اینکه: برخی در حوزه های علمیه معتقد هستند که اعتماد به قول کارشناسان در معرفی موضوعات مدرن دارای حجیت نیست و فقهاء -علاوه بر ارائه یک توصیف صحیح از موضوعات جدید- نیازمند تأسیس یک روش برای مدیریت ساخت موضوعات هستند. به عبارت دیگر چون ساخت موضوعات مدرن (مانند ساخت واکسن، ایجاد بانک و...) با دو موضوع ۱- ارتباط موضوعات جدید با رفع نیازها (مانند ارتباط موضوع واکسن و رفع نیاز ضعف سیستم ایمنی) و ۲- ارتباط موضوعات جدید با توسعه خواسته های بشر مرتبط است (مانند ارتباط خواسته مصرف میوه در چهار فصل با موضوع یخچال)؛ نباید برای ساخت موضوعات جدید فرآیندی طبیعی و جبری قائل گردید و بالتبع به دنبال تطبیق این موضوعات با عناوین کلی شریعت بود. (مدیریت کفر بر ساخت موضوعات مستحدثه) به عبارت سوم چون سیر ساخت موضوعات مستحدثه از دو عامل فوق الذکر تبعیت می کنند؛ با تغییر معادلات حاکم بر این دو عامل می توانیم به ساخت و ایجاد موضوعاتِ متفاوتی برای رفع نیازها -نسبت به موضوعات مستحدثه- برسیم. (پیشنهاد عظیم الشأن مدیریت فقهی ساخت موضوعات)
نکته دوم آنکه: در کلمات عمیق آیات و روایات، از یک سو معادلاتی برای تعدیل منایا و کاهش خواسته های بشر مطرح شده و از سوی دیگر راه حل های مفصلی برای رفع نیازهای بشر معرفی گردیده است. به عنوان مثال بعد از تعدیل خواسته های غذائی و شهوانی بشر با معادلاتِ پیشرفته ای مانند صوم، صلاة، یاد مرگ و... از طریق برخی غذا ها و میوه هائی مانند شکرِ نیشکر، برگ چغندر، نمک کاملاً طبیعی، سیب، انار، سرکه طبیعیِ انگور، نان سبوس دار (پخته شده روی گل و سنگ) و... سطح مقاومت و ایمنی بدن در برابر بیماری ها را افزایش می دهیم و بالتبع نیاز به موضوع جدیدی مانند واکسن را منتفی می سازیم! البته مدیریت عوامل مرتبط با ایجاد موضوعات مستحدثه در همه حوزه های زندگی موضوعیت داشته و اختصاصی به حوزه سلامت ندارد. در همین راستا و برای رفع حدود ۱۰۰ نیاز در حوزه های مختلف -مانند لیزر، مدیریت پسماند، بانک، بورس، حمل و نقل، گرمایش، سرمایش و...- راه حل ها و موضوعات متفاوتی در نقشه الگوی پیشرفت اسلامی ارائه شده و در واقع قدرت فقاهت شیعه در ساخت موضوعات مرتبط با رفع نیازهای بشر در حالت مقایسه با روش تحقیق های پوزیتویستی قرار گرفته است. (بفضله تبارک و تعالی)
حجت الاسلام علی کشوری (مدیر مدرسه فقهی هدایت)
گفتگو با جمعی از فضلای حوزه علمیه قم درباره روش مدیریت موضوعات مستحدثه
سه شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ - قم مبارک
مطالب مرتبط:
درباره موضوع شناسی در حوزه های علمیه / الگوی موضوع شناسی مدرسه هدایت چه می گوید؟
