بسم الله الرّحمن الرحیم
در نامه ۵۳ می خوانیم که:فَضَعْ کُلَّ أَمْرٍ مَوْضِعَهُ (هر امری را در جایگاهش قرار ده) و همچنین امیر المومنین علی ابن ابی طالب علیه السلام (بحارالانوار-ج ۷۲) می فرمایند: اَلْعَدْلُ یَضَعُ اَلْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا (عدل به معنای قرار دادن امور در جایگاهش است) و همچنین ایشان (بحارالانوار-ج ۱) می فرمایند: وَ قِیلَ لَهُ: صِفْ لَنَا اَلْعَاقِلَ، فَقَالَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: هُوَ اَلَّذِی یَضَعُ اَلشَّیْءَ مَوَاضِعَهُ (عاقل کسی است که اشیاء را در جایگاهش قرار دهد).
حال سوال این است که جایگاه امور و اشیاء را چگونه تشخیص دهیم؟ آیا تشخیص آن به عهده عرف و عقلاء است؟ و یا اینکه جایگاه و منزل امور را باید استظهاری و فقهی تشخیص داد؟ علی الخصوص اگر آن امر و شئ از ارکان هدایت باشد؛ تشخیص جایگاه آن هم استظهاری و فقهی است.
به عنوان مثال در مجموعه ای از روایات و آیات به تبیین جایگاه و منزل امور پرداخته شده است. در زیارت جامعه می خوانیم که: اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِکَةِ و یا می خوانیم: اَلسَّلامُ عَلى مَحآلِّ مَعْرِفَةِ اللهِ. در این دو عبارت می خوانیم که اهل بیت پیامبر جایگاه رسالت و محل معرفت الله هستند. پس این دو موضوع را نباید در جایگاه و محل دیگری دنبال کرد. به عنوان مثال دیگر همه روایاتی که محل انعقاد نطفه را بحث می کنند و یا روایتی که خرید نان را منع می کند؛ همگی از روایاتی هستند که بر جایگاه و محل و منزل امور دلالت دارند و البته سایر روایات و آیات مرتبط با این موضوع....
آنچه در باب ششم فقه البیان گفته ایم؛ این است که بیان باید مبتنی بر منزلت باشد. فقیه باید هر امر و شئ را که بحث می کند؛ محل وقوع و تحقق و جایگاه آن را هم بحث کند و در واقع هر امری را در هر محلی نمی توان تحقق داد و یا جستجو کرد. بیان مبتنی بر منزلت یکی از ابواب فقه البیان است که به فهم نظام فقه کمک می کند و البته نظام در فقه معنایش با سیستم متفاوت است؛ که در جای دیگری راجع به آن بحث بیشتری می کنم.
نکته آخر هم اینکه به بحث بیان مبتنی بر منزلت، بحث بیان زمان متناسب با هر امر و یا سایر شرایط مرتبط با امور در مقام تحقق هم ملحق می شود؛ که در مباحثات تفصیلی فقه البیان بیشتر توضیح خواهم داد.
حجت الاسلام علی کشوری- قم ۲۱ دی ماه ۱۳۹۷