بسم الله الرّحمن الرّحیم
درباره ضعف های موضوع شناسی در حوزه های علمیه گفتگوهای فراوانی تاکنون صورت گرفته است و یکی از این گفتگوهای پرتکرار، مسئله اعتماد به قول کارشناسان خصوصاً در بررسی و شناسائی موضوعات مدرن مانند بانک، بورس، ماهیت پول های جدید، واکسن، هوش مصنوعی، ارزیابی غذا و.... است. پذیرش حجیت قول خبره درباره موضوعات جدید دو اشکال عمده دارد:
اول اینکه: درباره موضوعات مدرن تعدد اقوال کارشناسی فراوانی وجود دارد و تعدد روایت از یک موضوع به معنای ابهام درباره آن موضوع است. انتخاب قول مشهور یا اَشهر در این حوزه راهگشای فقیه نیست؛ زیرا ساخت شهرت برای یک روایت کارشناسی خاص، مبتنی بر تبانی و توافق رسانه ای و برنامه ریزی های تبلیغاتی شکل گرفته است و یک شهرت تجربی طبیعی محسوب نمی شود.
دوم آنکه: فقیه به دلیل محدودیت مبنای اصولی به دنبال کشف معذر و منجز و تطبیق آن با موضوعات است و اساساً به دلیل ضعف مبانی اصولی، ورودی به کشف توصیفات شارع ندارد. اگر مبانی اصولی فقاهت و در مرحله اول تعریف فقاهت تکامل یابد؛ توصیفات شارع می تواند مبنای شناسائی و بررسی موضوعات مدرن قرار گیرد.
به عنوان مثال اگر یک فقیه همه مسائل و توصیفات شارع درباره ساختمان را بررسی کند؛ به این نتیجه می رسد که شارع اصول ساخت موضوع ساختمان را در مجموع کلمات خود بیان کرده است و لذا قدرت بررسی گزارش های کارشناسی حوزه ساختمان -بلکه قدرت ساخت موضوع ساختمان در ذهن ها- را پیدا می کند (در شرایط فعلی از مجموع کلمات شارع درباره ساختمان؛ فقط بخش اوامر و نواهی آن مورد تاکید فقیه است)
به عنوان مثال دیگر شارع با تبیین مسائل مرتبط با وقف در مجموع به تبیین الگویی برای تأمین سرمایه های بزرگ و کوچک مورد نیاز برای عمران و آبادی شهر و ساخت پروژه های عام المنفعة بوده است. لکن فقیه از انبوه مسائل مرتبط با وقف، فقط به کیفیت صیغه وقف و انواع آن و چند مسئله دیگر می پردازد و عملاً با ارایه یک تعریف ناقص از وقف، زمینه پذیرش و اجرای الگوی های معیوب تأمین مالی بانکها و بازارهای سرمایه و سرمایه گذاری خارجی را در جامعه فراهم می آورد.
خلاصه سخن در بخش دوم این است که فقهاء نباید از مجموع کلمات وحی، فقط بخش اوامر و نواهی را بررسی کنند و لازم است تا فقاهت را به سایر بخش های دین تعمیم دهند. یکی از ثمرات این موضوع دستیابی فقهاء به الگوئی جدید برای بررسی موضوعات جدید است.
"مدرسه فقهی هدایت" قواعد اصولی تکامل فقاهت را در بسته فقهی "فقه البیان" شرح داده است. یکی از ابواب فقه البیان، باب بیان مبتنی بر تأمل است و در فرایند ساخت سوال فقیه (آغاز فرآیند تأمل)، یکی از مراحل، تنقیح موضوع مورد بحث در سه مرحله ۱- تنقیح بیانی، ۲- تنقیح غیر بیانی و ۳- تنقیح شاکله است.
بر اساس این الگوی موضوع شناسی تا کنون حدود ۱۰۰ موضوع مانند : ۱- بانک و پول، ۲- بورس، ۳- تورم، ۴- لیزر، ۵- هوش مصنوعی، ۶- واکسن، ۷- مگامال ها و تجارت متمرکز، ۸- الگوی تولید صنعتی، ۹- جدول تناوبی عناصر، ۱۰-روش تحقیق پزشکی، ۱۱- طبقه بندی بیکنی از علم، ۱۲- تراریخته ها و کدکس آلیمنتاریوس، ۱۳- میراث فرهنگی و فیلم نامه نویسی، ۱۴- صنعت پلیمر و... را بررسی کرده ایم و اقوال کارشناسی در این حوزه ها را به چالش کشیده ایم.
حجت الاسلام علی کشوری (مدیر مدرسه فقهی هدایت)
بامداد یک شنبه ۸ اسفند ۱۴۰۰ - قم مبارک
موضوعات مرتبط: