بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از محورهای بحثی فقه العلم، تبیین میزان دسترسی به علم امام در دوران غیبت است. ما قویاً معتقدیم به همه علوم کتاب و سنت دسترسی در حد افتتاح وجود دارد. یکی از مصادیق این افتتاح علمی عظیم، وجود الگوئی خاص برای توصیف همه اشیاء در کتاب و سنت است. الگوی توصیف اشیاء در کتاب و سنت با الگوی توصیف اشیاء در علوم پوزیتویستی تفاوت های فراوانی دارد. بخشی از این الگوی توصیفی سه بخشی به شرح زیر تبیین می شود:
در بخش اول این الگوی توصیفی، ویژگی های مشترک اشیاء به نحو تفصیلی تبیین گردیده است. به عبارت دیگر هر شئ از منظر کتاب و سنت دارای ۳۰ ویژگی و صفت مشترک با سایر اشیاء است. (مطابق استنباط مدرسه هدایت) برخی از این اوصاف در قالب اصطلاحاتی مانند:۱- منبع داشتن همه اشیاء، ۲- اجل داشتن همه اشیاء، ۳- ربیع داشتن همه اشیاء، ۴- قلب داشتن همه اشیاء، ۵- عروس داشتن همه اشیاء، ۶- نور داشتن همه اشیاء ، ۷- کتاب داشتن همه اشیاء، ۸- فوت همه اشیاء، ۹- استغفار همه اشیاء، ۱۰- تسبیح همه اشیاء، ۱۱- زینت همه اشیاء، ۱۲- ثمره همه اشیاء، ۱۳-سنام همه اشیاء، ۱۴- ذِروَةٌ همه اشیاء، ۱۵- لکل شئ آفَةً تُفسِدُهُ، ۱۶- طریق دسترسی به همه اشیاء، ۱۷- زکات همه اشیاء، ۱۸- اُنفَةً همه اشیاء، ۱۹- صفوة همه اشیاء،۲۰- وجه داشتن همه اشیاء، ۲۱- حلیه داشتن همه اشیاء، ۲۲- رکن داشتن همه اشیاء، ۲۳- تسخیر همه اشیاء، ۲۴- سببیت همه اشیاء، ۲۵- حد داشتن همه اشیاء، ۲۶- مخلوق بودن همه اشیاء غیر از خدا ، ۲۷- لکل شئ حیلَةٌ، ۲۸- قدر داشتن همه اشیاء، ۲۹- خلق همه اشیاء از آب، ۳۰- تغییر ناپذیر بودن جوهریت اشیاء توسط مخلوقین (ولا یَنقُلُ الشَّیءَ مِن جَوهَرِیَّتِهِ إِلى جَوهَرٍ آخَرَ إِلاَّ اللّهُ) و.... بیان شده است. محتوای این بخش -بعد از طبقه بندی ویژگی ها- با احکام کلی وجود در مباحث فلسفی مقایسه می شود.
بخش دوم این الگوی توصیفی، به شرح اوصاف مشترک هر صنف از اشیاء می پردازد. به عنوان مثال ویژگی مشترک، حیوانات، گیاهان، ریاحین، اشجار، فواکه، حبوبات، طیور، جان، ملائک، انسان و.... تبیین شده است. در جدول تسخیر ۱۹ گروه و صنف از اشیاء وجود دارد؛ که هر گروه دارای خاصیت های مشترکی هستند. به عنوان مثال همه انسانها در وضعیت کَبَد خلق شده اند. یا همه انواع ملائکه، کارگزاران الهی در ربوبیت هستند. در ابتدای مباحث هر گروه از جدول تسخیر به تبیین ویژگی مشترک هر صنف می پردازیم.
بخش سوم از الگوی فقهی توصیف اشیاء، به بررسی افراد برتر و مهمتر و پرکاربردتر هر گروه از اشیاء می پردازد. به عنوان مثال در گروه فواکه (که ۱۲۰ نوع است) ویژگی میوه هایی مانند انار، سیب، انجیر، انگور، خرما و... تبیین شده است. همچنین در گروه حیوانات، ویژگی گوسفند، گاو، شتر، بز، اسب، الاغ و... بحث شده است. در گروه ملائکه، ویژگی های جبرائیل، میکائیل، عزرائیل، خُرقائیل، اسرافیل، زاجر، رضوان و... تبیین شده است. همچنین سایر اصناف.
مطابق روال فوق الذکر، اوصاف اشیاء پرکاربرد، اوصاف مشترک صنوف اشیاء و در نهایت اوصاف مشترک همه اشیاء -به میزان نقشی که در زندگی دارند- در قالب جدول توصیف کاربردی، تبیین می شوند. به عبارت دیگر جدول اطلاعات کاربردی هر شئ، "ساختار توصیف فقهی هر شئ" و نوع روایت فقه از اشیاء را تشریح می کند. در جلسات آینده این نهر عظیم را بیشتر معرفی می کنیم.
حجت الاسلام علی کشوری - نشست تخصصی شرح حدیث ما مِن عِلمٍ إلاّ و أنا أفتَحُهُ
مسجد قبا - پردیسان قم - شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۰