بسم الله الرّحمن الرّحیم
یکی از پرسش های رایج در گفتگوهای تمدنی، چگونگی تمیز و تشخیص میان یک ایده و نظریه تمدنی و گفتگوهای مشابه است. برای تمیز یک گفتگوی تمدنی به ترتیب سه مرحله را طی می کنیم:
در گام اول: پرسش های اصلی و فرعی یک نظریه تمدنی را بررسی می کنیم. وجود پرسش های نظام مند در یک جریان و طرح دائمی آن با نخبگان و مردم، علامت اولیه تشخیص یک جریان تمدنی حلال زاده است. مخفی کردن پرسش ها و تفاهم با مخاطب با عناوین کلی، صحت یک ایده را به چالش می کشد. پرسش های خوب در تفاهم با نخبگان و مردم سنجیده می شوند و استحکام می یابند و پرسش های ضعیف یا غلط در فرآیند گفتگو تقویت یا تبدیل می شوند. (برای تحلیل نظری چگونگی تشخیص یک پرسش خوب از پرسش بد، به باب دوم فقه البیان رجوع شود.)
گام دوم در فرآیند ارزیابی نظریات تمدنی، دقت در نظام اصطلاحات نظریات است. فقدان نظام اصطلاحاتِ روشن یا استفاده ترکیبی از اصطلاحات دستگاه های فکری متفاوت، نشانه ای بزرگ از عدم انسجام یک ایده است.
گام سوم در بررسی یک نظریه، بررسی نظام ارجاعات آن نظریه است، ارجاعات یک نظریه شما را به اندیشه های بالا دستی یک جریان رهنمون می سازد و حجیت یا عدم حجیت یک نظریه را به اثبات می رساند.
به غیر از موارد فوق الذکر -که بسیار مهم هستند- دقت در سبک زندگی افراد یک جریان و میزانِ تمسک به آیه ی " قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرى لِلْعالَمِینَ" (انعام - بخشی از آیه ۹۰) معیاری مهم در ارزیابی جریانهای تمدنی است.
حجت الاسلام علی کشوری - گفتگو با جمعی از طلاب و دانشجویان
یک شنبه ۲۵ مهر ۱۴۰۰ - تهران