بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
شاخص توسعهٔ انسانی (Human Development Index (HDI))، یکی از شاخصه های ترکیبی سنجش موفقیت کشورها از حیث توسعه یافتگی است. و برنامه توسعه و پیشرفت سازمان ملل (UNDP) بر اساسِ سه معیارِ امکان زندگی سالم توأم با دانش و رفاه اقتصادی کشور ها را ارزیابی می کند.
مهمترین اشکال این شاخص ترکیبی عدم فهمِ جایگاه روابط انسانی پیوسته در پیشرفت و تکامل است. مطابق مبانی فقهی الگوی پیشرفت، "گسستگی در روابط انسانی" منشاء پیدایش اصطکاک و بالتبع عدم تکامل در جامعه است و در مقابل هم، "پیوستگی در روابط انسانی"، منشاء "پیدایش نظم اختیاری" و تحقق پیشرفت خواهد بود. برای ارزیابی پیشرفت در همه جوامع "میزان خودتنطیمی در روابط انسانی" معیاری مهم است؛ که در بسته شاخصه های توسعه انسانی لحاظ نشده است!
نکته دیگر اینکه: روابط انسانی دارای سیزده حوزه اصلی خود تنظیمی در رابطه فرد با ۱- امام و مسئول، ۲- معلم، ۳- خانواده، ۴- همسایه، ۵- دوست، ۶- شریک شغلی، ۷- طرف معامله، ۸- دشمن، ۹- همسفر، ۱۰- فقیر، ۱۱- یتیم، ۱۲- ابن سبیل و ۱۳- مهمان است. ارزیابی عوامل مؤثر بر پیوستگی یا گسستگی این روابط ۱۳ گانه؛ همان ارزیابی پیشرفت و تکامل است.
نکته تکمیلی آنکه: دو دسته شاخص عمومی و زیرساختی برای ارزیابی پیوستگی یا گسستگی روابط انسانی، استنباط کرده ایم. بر اساس استظهار از آیه ۲۹ از سوره فتح سه شاخصِ ۱- رشد، ۲- رفق و ۳- توازن را مبنای ارزیابی عمومی پیشرفت می دانیم و برای حوزه های زیرساختی هم شاخصه های بخشی تعریف می کنیم. به عنوان مثال برای ۱- ارزیابی وضعیت زیرساخت امامت، بسته شاخصِه های نظام مقایسه، ۲- برای ارزیابی زیرساخت علم، بسته شاخصه های طبقه بندی دانش، ۳- برای ارزیابی زیرساخت تزکیه، بسته شاخصه های زندگی در محله، ۴- برای ارزیابی زیرساخت مکاسب، بسته شاخصه های تجارت عام، ۵- برای ارزیابی زیرساخت نظم، بسته شاخصه های نظم اختیاری، ۶- برای ارزیابی زیرساخت فرقان، بسته شاخصه های خود ارزیابی، ۷- برای ارزیابی زیرساخت نفی سبیل، بسته شاخصه های غلظت، ۸- برای ارزیابی زیرساخت بیان، بسته شاخص های تذکر و ۹- برای ارزیابی زیرساخت عبرت، بسته شاخص روایت را استنباط کرده ایم.
حجت الاسلام علی کشوری- تبیین ساختار شاخصه های پیشرفت
پنج شنبه ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ هجری- حوزه علمیه قم
مطالب مرتبط:
شاخصه های پیشرفت اسلامی چیست؟/تحقق شاخصه های رفق؛ زمینه ساز پیشرفت اسلامی