بسم الله الرّحمن الرّحیم
با توجه به نزدیک بودن فصل تدوین برنامه هفتم و لزوم توجه جدی به ناکارآمدی های متعدد سازمان برنامه و بودجه -در طول سال های طولانی- نکاتی را مطرح می کنم. سازمان برنامه و بودجه از سال ۱۳۲۷ تا پایان شهریور ۱۴۰۲ در مجموع یازده برنامه توسعه را برای اداره کشور به مجالس مختلف پیشنهاد نموده است. این برنامه ها -حداقل- از سه حیث دارای اشکال بوده اند.(مصوبه اخیر کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۲، برنامه بسیار معیوب ششم را تا پایان شهریور ۱۴۰۲ تمدید کرد!)
اشکال اول برنامه های توسعه: برنامه های توسعه کتاب آرزو بوده است و تقریباً اکثر احکام برنامه ای آن اجرایی نشده است. طبق اعلام مرکز پژوهش های مجلس میانگین اجرای ۶ برنامه قبلی در کشور حدود ۳۵ درصد بوده و اکثر این برنامه ها اجرایی نشده است! ( مطالعه بیشتر درباره میزان اجرای برنامه های توسعه)
اشکال دوم برنامه های توسعه: بسیاری از احکام برنامه های توسعه بر خلاف فقه اسلام تدوین شده است و اصولی مانندِ عدالت و فرزند آوری و نفی سبیل را نقض کرده است! به عنوان مثال در برنامه دوم توسعه (۱۳۷۴ لغایت ۱۳۷۸) ۱۳ حکم برنامه ای در راستای مسئله غلط کنترل جمعیت و مزیت های خیالی آن تصویب شده است. عدم تأکید بر اصل فقهی "عمومی شدن تجارت" و بالتبع تولید فاصله طبقاتی در برنامه های توسعه، یکی دیگر از تعارضات برنامه های توسعه با فقه شیعه است!
اشکال سوم برنامه های توسعه: وجود ترجمه گرایی شدید و تلفیق نظریات توسعه ای مختلف در این برنامه ها است. منشاء نظری برخی احکام برنامه ای، نظریات کینزی و فریدمنی است. (مانند سیاست های پولی و مالی برنامه های توسعه) منشاء برخی دیگر از برنامه های توسعه، نهادگرایی و... است. برنامه های توسعه گذشته در مجموع فاقد انسجام تئوریک و دریک جمله محصول استفاده و اقتباس از نظریات مطرح در سازمان ملل محسوب است.
با توجه به اشکالات فوق الذکر پیشنهاد می شود: برنامه هفتم کشور - به ترتیب- بر اساس سه وصفِ ۱- مفاهیم الگوی پیشرفت اسلامی (۱۲ دسته از نظریات الگوی پیشرفت اسلامی)، ۲- مطابق با اصول قطعی فقه شیعه و ۳- ناظر بر واقعیت های کشور و قابل اجرا، تدوین شود! انسجام و هماهنگی نیروهای معتقد به کارشناسی الگوی پیشرفت اسلامی و تمدن اسلامی در مجلس و دولت و رسانه ها و تشکل های خودجوش مردمی، اولین اقدام برای ایجاد این تحول در برنامه هفتم کشور است. بعون الله تبارک و تعالی
علی کشوری (مدیر مدرسه فقهی هدایت و دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی)
چهارشنبه ۱۰ اسفند ۱۴۰۱ - حوزه علمیه قم
